മുൻ പ്രധാനമന്ത്രി ഇന്ദിര ഗാന്ധിയുടെ രക്തസാക്ഷിത്വ ദിനം. ഇന്ത്യൻ ജനത എക്കാലവും മനസിൽ സൂക്ഷിക്കുന്ന നേതാവ്. അടിയന്തരാവസ്ഥയുടെ കറുത്ത പാടുകൾ അവശേഷിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും രാഷ്ട്ര നിർമാണ പ്രക്രിയയിൽ ഇന്ദിര നൽകിയ സേവനങ്ങളെക്കുറിച്ച് രാഷ്ട്രീയ പ്രതിയോഗികൾക്ക് പോലും എതിരഭിപ്രായമുണ്ടാകില്ല.
39 വർഷം മുമ്പ് 1984 ഒക്ടോബർ 31-നാണ് ഇന്ദിരാഗാന്ധി കൊല്ലപ്പെട്ടത്. പ്രധാനമന്ത്രിയുടെ രണ്ട് അംഗരക്ഷകരായ ബിയാന്ത് സിങ്ങും സത്വന്ത് സിംഗുമാണ് ഇന്ദിരയ്ക്ക് നേരെ വെടിയുതിർത്തത്. സിഖുകാരെ അപമാനിച്ചതിനും സുവർണക്ഷേത്രം നശിപ്പിച്ചതിനുമുളള പ്രതികാരമായാണ് ഇന്ദിരയ്ക്ക് നേരെ 30-ലധികം ബുള്ളറ്റുകൾ തൊടുത്തുവിട്ടത്. ഇന്ദിരയുടെ കൊലപാതകം രാജ്യത്തുടനീളം ഞെട്ടലുണ്ടാക്കി. ഇന്ത്യ കണ്ടിട്ടുള്ളതിൽ വച്ച് ഏറ്റവും ക്രൂരമായ വർഗീയ അക്രമങ്ങൾ പിന്നാലെയുണ്ടായി. മൂന്ന് ദിവസത്തിനുള്ളിൽ ഏകദേശം 3,350 സിഖുകാർ കലാപത്തിൽ കൂട്ടക്കൊല ചെയ്യപ്പെട്ടെന്നാണ് സർക്കാർ കണക്കുകൾ.
ഓപ്പറേഷൻ ബ്ലൂസ്റ്റാർ
പഞ്ചാബിലെ ഖാലിസ്ഥാൻ പ്രക്ഷോഭവും അതിന്റെ അടിച്ചമർത്തലുകളും ഇന്ദിരയുടെ അടിയന്തരാവസ്ഥയ്ക്കു ശേഷമുള്ള ഭരണത്തിന്റെ പ്രധാന നാഴികക്കല്ലുകളായിരുന്നു. അകാലിദളിനു ബദലായി കോൺഗ്രസ് വളർത്തിക്കൊണ്ടു വന്ന ജർണയിൽസിങ് ഭിന്ദ്രൻവാല എന്ന യുവാവ് അക്രമത്തിന്റെ പാത തിരഞ്ഞെടുക്കുകയും പാർട്ടിയിൽ നിന്നു പുറത്താവുകയും ചെയ്തു. അറസ്റ്റ് ചെയ്യപ്പെട്ട ബിന്ദ്രൻവാല 25 ദിവസത്തിനുശേഷം തെളിവുകളുടെ അഭാവത്തിൽ വിട്ടയക്കപ്പെട്ടു. ബിന്ദ്രൻവാല തന്റെ പ്രവർത്തന കേന്ദ്രം മെഹ്കാ ചൌക്കിൽ നിന്ന് സുവർണക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിനുള്ളിലെ ഗുരുനാനാക്ക് നിവാസിലേക്ക് മാറ്റി.
പഞ്ചാബിലെ കലാപങ്ങളെ അടിച്ചമർത്താൻ ഇന്ദിര സൈന്യത്തോട് സുവർണക്ഷേത്രത്തിനുള്ളിൽ കടന്ന് കലാപകാരികളെ അമർച്ചചെയ്യാൻ ഉത്തരവിട്ടു. സിഖ് മതവിശ്വാസികൾ പരിപാവനമായി കരുതുന്ന സുവർണക്ഷേത്രത്തിൽ സൈന്യം കടക്കുകയും ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ചില ഭാഗങ്ങൾ തകർക്കുകയും ചെയ്തു. ഓപ്പറേഷൻ ബ്ലൂസ്റ്റാർ എന്ന് അറിയപ്പെട്ട ഈ സൈനിക നീക്കത്തിലും അതിന്റെ പരിണതഫലമായി ഉണ്ടായ സിഖ് പ്രക്ഷോഭങ്ങളിലും 20,000 ത്തോളം നിരപരാധികളായ സിഖ് പൗരന്മാർ കൊല്ലപ്പെട്ടു. ഇത് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള സിഖുകാരെ രോഷാകുലരാക്കി, അവർ ബ്ലൂ സ്റ്റാറിനെ തങ്ങളുടെ വിശ്വാസത്തിനെതിരായ ആക്രമണമായി കണ്ടു.
മരണം മുൻകൂട്ടിക്കണ്ട ഇന്ദിര
ഓപ്പറേഷന് ഉത്തരവിട്ട പ്രധാനമന്ത്രിയാണ് പിന്നീട് പഴി കേട്ടത്. “അവളുടെ ജീവൻ അപകടത്തിലാണെന്ന് എല്ലാവർക്കും അറിയാമായിരുന്നു,” കാതറിൻ ഫ്രാങ്ക് ഇന്ദിരയുടെ ജീവചരിത്രത്തിൽ എഴുതി. ബ്ലൂ സ്റ്റാറിനെ തുടർന്നുള്ള ദിവസങ്ങളിലും മാസങ്ങളിലും ഇന്ദിര തന്റെ ആസന്നമായ വിയോഗത്തെക്കുറിച്ച് കുടുംബാംഗങ്ങളോടും അടുത്ത സുഹൃത്തുക്കളോടും പറയുമായിരുന്നു. “അത്തരമൊരു മാനസികാവസ്ഥയിൽ ഞാൻ അവളെ കണ്ടിട്ടില്ല, അവളുടെ ചിന്തകൾ മരണത്തിൽ കുടുങ്ങി,” അടുത്ത വിശ്വസ്തനും ജീവചരിത്രകാരനുമായ പുപുൽ ജയകർ , ഇന്ദിരാഗാന്ധി: ഒരു ജീവചരിത്രം എന്ന പുസ്തകത്തിൽ എഴുതിയത് ഇങ്ങനെയായിരുന്നു. എന്തുകൊണ്ടാണ് മരണത്തെക്കുറിച്ച് ഇത്രയധികം സംസാരിക്കുന്നതെന്ന് ജയകർ ഇന്ദിരയോട് ചോദിച്ചപ്പോൾ, “അത് അനിവാര്യമല്ലേ?”എന്നായിരുന്നു മറുപടി.
ബ്ലൂ സ്റ്റാറിന് പിന്നാലെ ഇന്ദിരയുടെ സുരക്ഷ ശക്തമാക്കി. തൻ്റെ സുരക്ഷ പോലീസിൽ നിന്ന് സൈന്യത്തിന് കൈമാറുന്നത് അവർ നിരസിച്ചെങ്കിലും ഇന്തോ-ടിബറ്റൻ ബോർഡർ പോലീസിൽ നിന്നുള്ള കമാൻഡോകളെ അവളുടെ സംരക്ഷണ ടീമിലേക്ക് ചേർത്തു. അവളുടെ കുടുംബത്തിന് ചുറ്റും,പ്രത്യേകിച്ച് അവളുടെ പേരക്കുട്ടികളായ രാഹുൽ (അന്ന് 14), പ്രിയങ്ക (12) എന്നിവരുടെ സുരക്ഷയും ശക്തമാക്കി. “തന്റെ കൊച്ചുമക്കൾ തട്ടിക്കൊണ്ടുപോകപ്പെടുകയോ ഉപദ്രവിക്കപ്പെടുകയോ ചെയ്യുമെന്ന ഭയം ഇന്ദിരയ്ക്കുണ്ടായിരുന്നു.
എങ്കിലും തൻ്റെ സെക്യൂരിരിറ്റി സംവിധാനത്തിൽ നിന്ന് സിഖുകാരെ നീക്കം ചെയ്യാൻ അവർ വിസമ്മതിച്ചു. ഇന്റലിജൻസ് ഏജൻസികൾക്ക് ലഭിച്ച ചില പ്രതികൂല റിപ്പോർട്ടുകളുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ ഒരു സിഖുകാരനെയും അവരുടെ സുരക്ഷാ വിശദാംശങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുത്തരുതെന്ന് 1984 ജൂലൈയിൽ ഇന്റലിജൻസ് ബ്യൂറോ ഡയറക്ടർ ഇന്ദിരയോട് ശുപാർശ ചെയ്തതായി റിപ്പോർട്ടുകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു.
അവസാന നിമിഷങ്ങൾ
ഒക്ടോബർ 31-ന് രാവിലെ 9.10-ഓടെ ന്യൂഡൽഹിയിലെ 1 സഫ്ദർജംഗ് റോഡിലുള്ള തൻ്റെ ഔദ്യോഗിക വസതിയിൽ നിന്ന് ഇന്ദിരാഗാന്ധി അക്ബർ റോഡിലുള്ള തന്റെ സ്വകാര്യ ഓഫീസിലേക്ക് പോയി. കോൺസ്റ്റബിൾമാരായ നരേൻ സിംഗ്, രാമേശ്വർ ദയാൽ, അവളുടെ പേഴ്‌സണൽ സെക്രട്ടറി ആർ കെ ധവാൻ, വീട്ടുജോലിക്കാരൻ നാഥു റാം എന്നിവരടങ്ങുന്ന ഒരു ചെറിയ പരിവാരവും അവർക്കൊപ്പമുണ്ടായിരുന്നു.
അവൾ പൂന്തോട്ട പാതയിലൂടെ നടക്കുമ്പോൾ ഇന്ദിരയുടെ സുരക്ഷാ വിഭാഗത്തിലെ ദീർഘകാല അംഗമായ സബ് ഇൻസ്പെക്ടർ ബിയാന്ത് സിംഗ് മുന്നോട്ട് വന്നു. പുതിയ റിക്രൂട്ട്‌മെൻ്ററായ കോൺസ്റ്റബിൾ സത്വന്ത് സിംഗ് കുറച്ച് അടി അകലെ നിൽക്കുകയായിരുന്നു. അവളെ സല്യൂട്ട് ചെയ്യുന്നതുപോലെ കൈ ഉയർത്തുന്നത് കണ്ടപ്പോൾ ഇന്ദിര പുഞ്ചിരിക്കുകയും കൈകൾ കൂപ്പി അഭിവാദ്യം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. എന്നാൽ അവർ റിവോൾവർ പിടിച്ചിരുന്നു, അവൻ അവളുടെ വയറിലേക്ക് മൂന്നടി അകലെ നിന്ന് വെടിവച്ചു. ഏകദേശം 25 സെക്കൻഡ് നീണ്ടുനിന്ന വെടിവയ്പിൽ ഇന്ദിര നിലത്തുവീണു. കോൺസ്റ്റബിൾ ദയാൽ തോക്കുധാരികൾക്ക് നേരെ ലാത്തിവീശാൻ ശ്രമിച്ചപ്പോൾ തുടയിൽ വെടിയേറ്റു. വെടിവെയ്പ്പ് അവസാനിച്ചതിന് ശേഷം ബിയാന്ത് സിങ്ങും സത്വന്ത് സിംഗും ആയുധങ്ങൾ ഉപേക്ഷിച്ചു. “ഞാൻ ചെയ്യേണ്ടത് ഞാൻ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഇപ്പോൾ നിങ്ങൾ ചെയ്യേണ്ടത് നിങ്ങൾ ചെയ്യുക,” ബിയാന്ത് സിംഗ് പഞ്ചാബി ഭാഷയിൽ പറഞ്ഞു. സംഭവസ്ഥലത്ത് എത്തിയ നരേൻ സിങ്ങും ഒരു കൂട്ടം ഐടിബിപി കമാൻഡോകളും ചേർന്ന് ഇരുവരെയും കീഴടക്കി.
മരുമകൾ സോണിയയുടെ മടിയിൽ തലവെച്ച് വെളുത്ത അംബാസഡർ കാറിൽ ഇന്ദിരയുടെ തളർന്ന ശരീരം എയിംസിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയി. നാല് മണിക്കൂർ നീണ്ട ശസ്ത്രക്രിയ വിജയിച്ചില്ല. ഉച്ചയ്ക്ക് 2.23 ന് ഇന്ദിര മരണത്തിന് കീഴടങ്ങി. കൊലപാതകത്തിന് തൊട്ടുപിന്നാലെ കസ്റ്റഡിയിലിരിക്കെ ബിയാന്ത് സിംഗ് വെടിയേറ്റ് മരിച്ചു. സഹഗൂഢാലോചന നടത്തിയ കെഹാർ സിങ്ങിനൊപ്പം അഞ്ച് വർഷത്തിന് ശേഷം സത്വന്തിനെയും തൂക്കിലേറ്റി. ഖാലിസ്ഥാൻ തീവ്രവാദികളോട് ഇന്ദിര സ്വീകരിച്ച നിലപാടാണ് കൊലപാതകത്തിൽ കലാശിച്ചത്.
ഇന്ദിരയുടെ രക്തസാക്ഷിത്വത്തിന് ശേഷം രാജ്യം നാല് പതിറ്റാണ്ടോട് അടുക്കുന്നു. എങ്കിലും ഖാലിസ്ഥാൻ തീവ്രവാദത്തിനെതിരേ ഇന്ദിര സ്വീകരിച്ച നിലപാട് ഇന്നും പ്രസക്തമായി നിലകൊളളുകയാണ്. പ്രത്യേക സിഖ് രാഷ്ട്രമെന്ന വിഭജന സിദ്ധാന്തത്തെ ഇല്ലാതാക്കിയ ഇന്ദിരയുടെ നടപടി പഞ്ചാബിൽ ക്രമസമാധാനം പുനസ്ഥാപിക്കുകയും മതനിരപേക്ഷ പാർട്ടികളുടെ പ്രവർത്തനത്തിന് പുതുജീവൻ നൽകുകയും ചെയ്തു.
പകരം വെക്കാനില്ലാത്ത നേതാവ്
രാജ്യത്തിന് വേണ്ടി ജീവത്യാഗം ചെയ്ത ആ ധീരവനിത ലോകം കണ്ട ഏറ്റവും മികച്ച ഭരണാധികാരി കൂടിയായിരുന്നു. ഇന്ത്യയെന്നാൽ ഇന്ദിരാ ഗാന്ധിയെന്ന ഒരു കാലഘട്ടം തന്നെ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇന്ദിരയുടെ ഭരണകാലത്താണ് ഇന്ത്യ ദക്ഷിണേഷ്യയിലെ ഏറ്റവും വലിയ ശക്തിയായി മാറിയത്. രാഷ്ട്രീയവും സൈനികവും സാമ്പത്തികവുമായി വലിയ ശക്തിയായി മാറിയതും ഇക്കാലത്തുതന്നെ.
സംവരണം പോലും അന്യമായിരുന്ന ഒരു കാലത്ത് സ്ത്രീകൾ പൊതുരംഗത്തേക്ക് കടന്നുവരേണ്ടതിൻറെ ആവശ്യം ആവർത്തിച്ച് ഓർമ്മിപ്പിച്ചു ഇന്ദിരാഗാന്ധി. ഇന്ന് ലക്ഷക്കണക്കിന് സ്ത്രീകൾ അധികാരത്തിലേക്ക് കടന്നു വരുമ്പോൾ യാഥാർത്ഥ്യമാകുന്നത് ഇന്ദിരാജിയുടെ ദീർഘവീക്ഷണമാണ്.
